Gmina Karlino

Początki miejscowości Karlino

Pierwsza wzmianka o miejscowości Karlino pochodzi z 1240 roku i mówi o tym, że Karlino należało wówczas do tzw. księstwa kamieńskiego, jednak najstarszy zapis o Karlinie pochodzi z  24 marca 1299 roku, gdy wymieniono Horna, jako obywatela Karlina (Horn Civis  In Corlin). Pierwotnie okolice Karlina należały do książąt pomorskich, natomiast biskupi kamieńscy weszli w ich posiadanie około roku 1280, przejmując zachodnią część ziemi kołobrzeskiej jako spadek po Warcisławie III. W 1308 roku biskup kamieński w swoim dokumencie wspomina o "naszym zamku Karlino". W tamtym czasie musiał to być nieduży, drewniany gród w widłach rzeki Parsęty i Radwi. Dopiero w 1372 roku podjęto decyzję o przeniesieniu siedziby biskupiej do Karlina i przystąpiono do budowy obronnego zamku.

Prawa miejskie dla Karlina

Na ten cel ówczesny biskup Filip von Rehberg pożyczył od rady Słupska kwotę 350 grzywien. Ostatecznie ten sam biskup w 1385 roku nadał Karlinu prawa miejskie na prawach Lubeki oraz herb. Prawdopodobnie również wtedy wytyczono zachowany do dziś układ ulic w centrum Karlina. W 1409 roku miasto zostało ostatecznie zdobyte przez wojska pomorskie, które „puściły” Karlino z dymem. Otoczony wodą zamek przetrwał oblężenie i nie został zdobyty przez Bogusława VIII. Jednak już w 1481 roku całe Karlino włącznie z zamkiem zostało zniszczone. Wprowadzenie reformacji w 1534 roku zmieniło sytuację Karlina. Kolejni, tytularni biskupi stworzyli w zamku piękną renesansową rezydencję, dbając o gospodarczy rozwój miasta. Wtedy powstał tartak, a miejscowy browar otrzymał szczególne przywileje. Nadeszło jednak niespokojne siedemnaste stulecie, a wraz z nim burzliwy czas wojny trzydziestoletniej. Wtedy Karlino zostało splądrowane przez oddziały cesarskie Joachima Krockowa.

W roku 1534 decyzją zgromadzenia w Trzebiatowie, Pomorze staje się protestanckie i kościół Karlinie staje się świątynią kościoła protestanckiego. Pierwszym pastorem protestancki jest Jodokus Pustkow z Białogardu. W roku 1544  umiera ostatni biskup kamieński - Erazm von Manteuffel, który zamieszkiwał zamek w Karlinie w latach 1521-1544. Podczas konferencji popularno – naukowej w 2012 roku w Karlinie ks. prof. Henryk Romanik wysunął tezę, że najprawdopodobniej biskup ten pochowany został w karlińskim kościele. Obecnie prowadzone są prace przygotowawcze do badań, mające na celu weryfikację tej tezy.

W roku 1668 tereny miejskie Karlina stały się pruską domeną państwową. Stało się to przyczyną spowolnienia rozwoju miasta. Dodatkowo pozycję Karlina osłabiły dwa potężne pożary. Pierwszy z nich wybuchł dokładnie w Wielką Sobotę 1685 roku i strawił całe miasto. Ocalały jedynie kościół i zamek.

W roku 1690 Kościół zostaje odbudowany i otrzymuje nowe organy. W 1721 roku król pruski Fryderyk Wilhelm, często podróżujący przez Karlino, rozkazał wybudować niedaleko zamku dom, który miałby służyć jako noclegownia w czasie przejazdu do Prus Wschodnich. Trzydzieści lat później Karlino zostało zajęte przez Rosjan i jest to data oficjalnego upadku zamku. Splądrowany i podpalony przez wojska gen. Piotra Aleksandrowicza Rumiancewa zamek, nigdy już nie został odbudowany. Następny pożar strawił przedmieścia Karlina w 1765 roku. Po tym niefortunnym okresie w dziejach Karlina następuje zauważalny rozwój gospodarczy i przestrzenny.

W miejscu zniszczonego zamku powstaje browar. W Centrum miasta zaczęły powstawać pierwsze murowane, piętrowe kamienice. Niestety, wraz z nadejściem wojen napoleońskich, rozwój miasta został zahamowany. W lutym 1807 roku miasto zamieniło się  w główny ośrodek intendencki dla wojsk oblegających Kołobrzeg. Nagły napływ Francuzów szybko doprowadził do wybuchu epidemii czerwonki, w wyniku której zmarła 1/3 mieszkańców Karlina. Chociaż wojny napoleońskie przyczyniły się do unowocześnienia państwa pruskiego i wprowadzenia wielu reform, nie miało to większego wpływu na uśpione i biedne Karlino. Pierwsze oznaki ożywienia gospodarczego nastąpiły dopiero w latach 30-tych XX stulecia.

W latach 1828-1835 nastąpiła rozbudowa głównego traktu handlowego między Szczecinem, Gdańskiem i Królewcem. Powstaje droga łącząca Karlino z  Białogardem, Połczynem oraz Barwicami. Miasto przeżywa wzrost ruchu tranzytowego i handlu lokalnego.

W latach 1846-49 wybudowano szosę łączącą Karlino z Kołobrzegiem i Szczecinkiem, a dziesięć lat później do Karlina wjechał pierwszy pociąg. W 1851 roku Karlino zyskuje oświetlenie ulic. W 1859 roku powstaje linia kolejowa Białogard - Kołobrzeg. Rok 1866 to data renowacji i przebudowy kościoła.

Widoczny rozkwit handlu i drobnego przemysłu oraz znaczna rozbudowa Karlina rozpoczęła się w latach 70-tych XIX wieku, po zwycięskiej dla Prus wojnie z Francją. Olbrzymie kontrybucje ściągnięte z Francuzów zasiliły biedne Pomorze. W roku 1873 zlikwidowano najmniejszy na Pomorzu powiat Karliński i utworzono istniejący do roku 1946 powiat kołobrzesko-karliński. W 1884 roku na Parsęcie powstaje most betonowy (most zamkowy).

W tym samym roku otwarto w mieście także pierwszą szkołę średnią. Niewielki garnizon stacjonujący w mieście od roku 1724 przeniesiono wówczas do Bydgoszczy. Rok później nastąpiła także regulacja Parsęty i oba brzegi połączono pierwszym betonowym mostem. Na bazie XVIII-wiecznych młynów powstał tu cały kompleks przemysłowy - duży tartak i młyn, specjalistyczny młyn do mielenia kory dębowej, duża stolarnia oraz olejarnia. Pod Karlinem wybudowano także wiatrak oraz piec wapienny, zaś na miejscu dawnego zamku i późniejszej gorzelni wybudowano duży, istniejący do dziś spichlerz.

Pod koniec XIX wieku renomę zdobyła także karlińska fabryka maszyn rolniczych (Maschinenwerk Körlin). Mimo tego, także w Karlinie zauważalny stał się odpływ ludności do bogatych, zachodnich regionów Niemiec. Przy znacznym przyroście naturalnym liczby mieszkańców w latach 1867 - 1900, nastąpił rzeczywisty spadek liczby ludności z 3183 do 3108. Wskaźnik wynoszący 2,4%, był najgorszy na całym Pomorzu.

W 1903 roku oddano do użytku nowy (istniejący do dziś) cmentarz i kaplicę cmentarną na tzw. Wzgórzu Karola. W roku 1905 w mieście wybudowano siedzibę Królewskiego  Sądu Rejonowego, zaś pożar w roku 1907 zmusił mieszkańców do budowy nowego ratusza.  Zakończenie I wojny światowej i niekorzystne dla Niemiec straty terytorialne, sprowadziły do miasta niewielką grupę tzw. optantów. Kryzys początku lat 20. i 30. dotknął Karlino w niewielkim stopniu. Pod koniec okresu dwudziestolecia międzywojennego powstał tu kompleks sportowy oraz nowoczesne schronisko młodzieżowe.

W 1930 roku poświęcono nowo wzniesiony budynek szkoły (szkoła obecna). Rok 1940 to czas wielkiej powodzi w Karlinie, na skutek przerwania wału na zaporze w Niedalinie. Do dnia dzisiejszego, na budynku młyna przy ulicy Szczecińskiej znaleźć można tabliczkę pamiątkową, informującą, do jakiej wysokości sięgał wówczas poziom wody.

Po zakończeniu ofensywy francuskiej, w roku 1940 do Karlina przybyła grupa 150 jeńców francuskich. W styczniu 1945 roku podjęto decyzję o ewakuacji ludności cywilnej, ale podobnie jak w przypadku Białogardu, rozkaz opuszczenia miasta dotarł do Karlina wieczorem 3 marca. Mieszkańcy, wojsko, pracownicy przymusowi i jeńcy ruszyli w kierunku Kołobrzegu przez Dygowo. W tym miejscu nie udało się im jednak przekroczyć Parsęty, gdyż Rosjanie wcześniej wysadzili most. Rankiem 4 marca do miasta weszły oddziały radzieckie, kierujące się ku Kołobrzegowi. Mimo rabunków i gwałtów na powracającej do Karlina ludności, miasteczko wyjątkowo nie ucierpiało. Sowieci wyznaczyli komendanta wojennego, który jako zdobycz wojenną zabezpieczył bardziej wartościowe mienie. W związku ze zniszczeniem Kołobrzegu podjęto decyzję o tymczasowym umieszczeniu polskich władz powiatu właśnie w Karlinie – w budynku byłego Sądu Rejonowego – obecnie budynek  przy ul. Szymanowskiego 17. Relokacja przyczyniła się do wzrostu liczby mieszkańców miasta do ponad 5 tysięcy osób.

04.03.1945 roku wojsko radzieckie i polskie zajmują Karlino, które tym samym staje się miastem polskim. Dopiero po przeniesieniu władz powiatowych w roku 1947 do Kołobrzegu i następującym po nim zasiedlaniu, liczba mieszkańców Karlina zmniejszyła się do niecałych 3 tys.

W roku 1958 miasto zostało przyłączone do powiatu białogardzkiego. Dalsze zmiany administracyjne nastąpiły w 1975 roku kiedy to połączono gminę z miastem, pierwszym Naczelnikiem Karlina został Lucjan Wolski.

Do 1964 roku istniał w Karlinie przystanek linii wąskotorowej. Dzisiaj w miejscu nasypów kolei wąskotorowej powstało blisko 57 km ścieżek rowerowych umożliwiających podziwianie uroków i walorów turystycznych obszarów wiejskich szlakiem dawnej kołobrzeskiej kolei wąskotorowej.

W 1967 roku powstaje w Karlinie klub, a następnie oddział Koszalińskiego Towarzystwa Kulturalno - Społecznego. Od 1971 roku zwiększa się liczba KTSK i poszerza program działania. Nawiązano ściślejsze kontakty z zakładami pracy. Członkowie towarzystwa uczestniczą aktywnie w imprezach turystycznych i sportowych.

W latach 1967 - 1970 powstaje Zakład Papierniczy "Intropol" zatrudniający około 120 osób. Przy szosie do Kołobrzegu w 1967 r. przystąpiono do robót przygotowawczych budowy Zakładu Płyt Pilśniowych i Wiórowych.

W 1973 roku oddano do użytku ujęcie wody oraz magistralę wodną. W latach 1962 - 1974 zmieniono nawierzchnię większości ulic karlińskich. 

Erupcja ropy w Karlinie

9 grudnia 1980 roku we wsi Krzywopłoty koło Karlina,  w godzinach wieczornych doszło do erupcji ropy, która w następstwie spięć w sieci elektrycznej, zapaliła się. Na miejsce przybyło 18 jednostek straży pożarnej. Natychmiast przystąpiono do zabezpieczania okolicy przed pożarem. Żywioł został opanowany w nocy z 13 na 14 stycznia 1981 roku. W miejscu pożaru powstała pierwsza kopalnia ropy.